Binnenkort start in de Verenigde Staten de eerste behandeling met gentherapie voor huntingtonpatiënten. Het doel van deze behandeling is het stilzetten van het huntington-gen, om zo ziekteverschijnselen uit te stellen.
In dit blog vertelt Sander van Deventer, mede-oprichter van biotechbedrijf UniQure, over de toepassing van gentherapie bij huntingtonpatiënten. UniQure specialiseert zich in de ontwikkeling van gentherapie om de behandeling van zeldzame genetische ziektes zoals Huntington te verbeteren.
Veel ziekten zijn niet te genezen met medicijnen. Daarom ontstond in de jaren 80 het idee om componenten van het eigen lichaam te gebruiken als geneesmiddel. Zoals het gebruik van antistoffen in het bloed voor het bestrijden van ontstekingsziekten zoals reuma en de ziekte van Crohn. Deze behandelingen bleken erg succesvol en daarom werd er verder gezocht naar nieuwe mogelijkheden. Zou het ook mogelijk zijn om DNA te gebruiken voor de behandeling van ziekten? Gentherapie bleek dit mogelijk te maken.
Met gentherapie kun je de genetische code - het DNA - in het lichaam aanpassen. DNA bevat soms foutjes, waardoor bijvoorbeeld eiwitten in het bloed niet goed werken. Dit kan ziektes veroorzaken. Door gezond DNA in de vorm van een virus in te spuiten in het bloed, is het mogelijk om weer een gezond eiwit te produceren. Er zijn verschillende methoden van gentherapie, waarbij al dan niet de genetische code wordt veranderd. De meest gebruikte vorm van gentherapie laat de eigen genetische code intact. Het nieuwe DNA wordt verpakt in een soort container van eiwit, waar het een speciale code krijgt. Deze container brengt het gezonde DNA naar het orgaan dat de ziekte veroorzaakt en vervangt het gen of vult het aan. Hierdoor gaat het eiwit zijn werk weer doen. Een voordeel van gentherapie is dat het jarenlang effect kan hebben.
Bij de ziekte van Huntington zorgt een mutatie in het huntington-gen voor problemen met de werking van het eiwit huntingtine. De eerste 30 tot 40 jaar van iemands leven zijn cellen heel goed in staat om het teveel aan huntingtine-eitwit, veroorzaakt door de mutatie in het huntington-gen, zelf op te ruimen. Maar op een gegeven moment lukt dat niet meer. Met gentherapie kan het huntington-gen worden stilgezet, waardoor de aanmaak van het foute eiwit afneemt. Bij de ziekte van Huntington kun je het virus met het gezonde DNA niet in de bloedbaan inspuiten, maar moet je het rechtstreeks inbrengen waar het misgaat, namelijk in de hersenen.
Gentherapie laat veelbelovende resultaten zien bij muizen, varkens en apen. Dieren met het huntington-gen krijgen dezelfde ziektesymptomen als menselijke huntingtonpatiënten, zoals bewegingsstoornissen, een defecte hersenschorsfunctie en een minder lang leven. De gentherapie legt het huntington-gen bij muizen, varkens en apen stil en remt daarmee het uitvallen van lichamelijke functies. We hebben goede hoop dat dit ook bij mensen werkt.
Het is altijd lastig om te bepalen voor wie de behandeling het meest geschikt is. Wie behandel je wel en wie niet? De gentherapie richt zich op de groep mensen die gendrager zijn, en beginnende symptomen hebben van de ziekte. Door in een vroeg stadium in te grijpen, rem je de werking van het gen en de aanmaak van het huntingtine-eiwit. Hierdoor kun je ziekteverschijnselen uitstellen. Bij patiënten in een verder stadium van de ziekte is behandeling moeilijker, omdat de hersenencellen al afsterven. Die afgestorven cellen kunnen niet meer worden behandeld en gentherapie is niet in staat om nieuwe hersencellen aan te maken.
Binnenkort gaat de eerste gentherapiebehandelingen voor huntingtonpatiënten van start in de Verenigde Staten. Ook in Europa zijn we druk bezig de therapie beschikbaar te stellen. Helaas hebben we in Nederland te maken met strenge wetgeving en eisen, waardoor het lang duurt voor we de volgende stappen kunnen zetten. Dat is soms moeilijk te begrijpen. Dezelfde methode is namelijk eerder gebruikt bij succesvolle behandelingen met gentherapie voor andere ziekten, zoals hersentumoren en erfelijke spierziektes. We hopen daarom dat de therapie ook snel toepasbaar is voor patiënten in Nederland.
Huntington KennisNet Nederland heeft een ANBI‑status